W holu Muzeum Podgórza stoi zagadkowa, drewniana szafa-gablota.
Aby się dowiedzieć, co kryje lub raczej, co pokazuje trzeba do niej zaglądnąć, albo najlepiej przed nią usiąść i dać się zabrać w podróż do przeszłości …Kto zabiera i w jaką przeszłość? Zapraszamy do Depozytu Pamięci.
Muzeum Podgórza, oddział Muzeum Krakowa wymyślił Depozyt Pamięci w 2018 roku. Pomysłodawczynią i koordynatorką projektu „Depozyt pamięci” jest autorka tekstu – Melania Tutak, pełniąca od 2022 roku funkcję kierowniczki Muzeum Podgórza. Ale tak naprawdę już od kilku lat w realizację depozytu zaangażowany jest cały zespół Muzeum Podgórza.
Depozyt to miejsce na osobiste opowieści Podgórzan, a czym są prezentowane w nim treści? To wspomnienia Podgórzan o Podgórzu. To miejsce na mikrohistorie upamiętniające osoby, rzeczy sytuacje. A upamiętniającymi są goście, sąsiedzi, przyjaciele Muzeum – najczęściej Podgórzanie, którzy przy pomocy Depozytu i realizowanej w nim wystawy, chcą podzielić się ważną dla nich historią. Realizując Depozyt stają się społecznymi kuratorami wystawy w Depozycie, wypełniają treścią wystawy luki w naszej pamięci.
Tak anonsujemy nasz Depozyt:
Depozyt Pamięci to nasze wspólne miejsce, w którym gościmy na dłużej lub krócej przedmioty związane z Państwa osobistą podgórską opowieścią. Pokazywane w nim pamiątki i związane z nimi historie, to dla nas bezcenny notatnik zdarzeń, szkic krajobrazu pamięci. Wierzymy głęboko, że dzięki Państwa uprzejmości Depozyt będzie zawsze pełen opowieści. Dzięki temu ulotność chwil, jakie trafiają nam się każdego dnia, pozostanie z nami na dłużej.
Depozyt znajduje się w części Muzeum dostępnej przez cały czas jego otwarcia, w holu. W ten sposób ktoś, kto nie przychodzi na wystawę, a po prostu zobaczyć, jak wygląda Muzeum lub na koncert czy wykład może ten Depozyt zobaczyć. Jest to miejsce, w którym jest się trochę sam na sam z prezentowaną w nim historią. Gablota jest bardzo intrygująca, niespodziewana, a jej zawartość często jest wzruszająca. Gablota jest ruchoma, może zmieniać położenie, co nie jest bez znaczenia, jest zamykana na klucz, ma pancerną szybę, jest to mikro-muzeum. Pomysł Depozytu był rezultatem doświadczeń podczas dekady współpracy istniejącego w latach 2002-2015 Domu Historii Podgórza (placówki dawnego Domu Kultury „Podgórze”) ze Stowarzyszeniem POGORZE.PL. W tym czasie powstała kolekcja pamiątek, która w 2018r. stała się podstawą wystawy głównej prezentowanej w Muzeum Podgórza – „Miasto pod Kopcem Kraka”. Podczas zbiórki eksponatów do przyszłego muzeum wiele opowieści i artefaktów z różnych względów umknęło. Niektórzy właściciele po prostu nie chcieli się rozstawać z rodzinnymi pamiątkami, nie potrafili na czas dotrzeć do miejsc zbiórki, nie mogli się zdecydować, czy chcą wziąć w niej udział, albo nie wiedzieli jak to zrobić. Niektórzy chcieli podarować osobistą historię z przedmiotem, ale tylko „na jakiś czas”, na chwilę. Odpowiedzią na tę chwilowość „daru” i na naszą chęć uwiecznienia opowieści był właśnie pomysł Depozytu Pamięci.
Depozyt jest pewnego rodzaju eksperymentem, wystawą tworzoną społecznie i przez społeczność, Łączy Podgórzan wokół własnej tożsamości, pamięci, historii. Autor wystawy w Depozycie jest społecznym kuratorem i ma pełną dowolność w formowaniu opowieści, wyborze prezentowanego i wypożyczonego materiału, z którego powstaje mikrowystawa. Jest to miejsce stworzone z myślą o każdym z nas, z myślą o naszych wspomnieniach, artefaktach i rzeczach ważnych dla odwiedzających, ale także dla Muzeum. Jednocześnie ma być inspiracją do wejścia w rolę domowego archiwisty, poszukiwacza osobistych historii, społecznego komentatora jakiejś wybranej przez siebie rzeczywistości. Depozyt nie ma sztywnych ram ideowych, mogą być w nim udostępniane materiały zarówno podgórskich rodzin, osób związanych z Podgórzem lub osób z innej części Krakowa mających do opowiedzenia historie związaną z Podgórzem. Mogą to być osoby prywatne, ale również instytucje, stowarzyszenia, grupy nieformalne. Nie weryfikujemy przedstawianych w naszym depozycie historii, nie weryfikujemy pochodzenia artefaktów, a wygląd i dobór przedmiotów czy dokumentów pozostawiamy realizatorowi wystawy. Nie ma jednak w Depozycie miejsca na treści polityczne. W całym procesie powstawania Depozytu Muzeum pełni jedynie rolę doradcy, pomocnika technicznego. Nie wiedzieliśmy, czy pomysł Depozytu okaże się trafiony. Zadanie wymaga od realizatora sporego zaangażowania. Materiał archiwalny trzeba wybrać, opisać, stworzyć tekst, który towarzyszy artefaktom, nareszcie przynieść zbiór do Muzeum, podpisać stosowne dokumenty, ułożyć przedmioty w gablocie.
Ale zdecydowanie ten trud warto podjąć. W ten sposób, bowiem nasza opowieść zostanie z nami na zawsze.
Wernisaże depozytów były bardzo różne – ciche, huczne, wieloosobowe, wzruszające – oglądane w samotności. Towarzyszyły im koncerty, wykłady, wystawne uczty czy rodzinne spotkania. Każdemu towarzyszą olbrzymie emocje obu współpracujących stron. Każde z odsłonięć Depozytu jest ogłaszane na fanpage'u muzeum oraz na stronie oficjalnej Muzeum Krakowa, każde jest świętem. W całym procesie twórczym Muzeum towarzyszy autorowi treści Depozytu pamięci, wspiera. Od 2018 roku w Depozycie gościło już ponad 25 opowieści, a na dalsze premiery czeka kilkanaście następnych. Kiedyś chcielibyśmy wszystkie te historie ująć w formę publikacji, aby można było je w ten sposób przekazać następnym pokoleniom.
Depozyt to forma rozmowy pomiędzy Muzeum, a naszą społecznością. Sprawdza się od samego początku istnienia Muzeum i cieszy się wśród odwiedzających niesłabnącą popularnością. Zdarza się, że część artefaktów trafia do kolekcji muzealnej, gdy ofiarodawca, po doświadczeniu „depozytu” tak właśnie zadecyduje. Jednak większość wraca do szuflad, albumów, do przepastnych otchłani magazynów wirtualnych. Muzeum skanuje, fotografuje, gromadzi i archiwizuje ten podarowany zbiór do wirtualnych folderów o nazwie Depozyt, przynajmniej w ten sposób realizując opiekę nad tą niezwykle ważną częścią naszego dziedzictwa.
Depozyt pamięci stał się znakiem firmowym Muzeum Krakowa. Podobne gabloty znalazły się w dwóch innych oddziałach Muzeum - w Fabryce Emalia Oskara Schindlera oraz w Muzeum i Centrum Ruchu Harcerskiego w Jugowicach. Nasz autorski projekt - Depozyt Pamięci", pojawił się również na Śląsku, gdzie jest realizowany przez Stowarzyszenie Fabryka Inicjatyw Lokalnych i oddział Muzeum Katowic - Dział Etnologii Miasta.
W naszym Depozycie gościli malarze, ogrodnicy, społecznicy, dziadkowie, pradziadkowie, całe rodziny, miejsca, nawet historie dzielnic. Obecny Depozyt upamiętnia 120. rocznicę otwarcia Zakładu Kąpielowego Wód Siarczkowo-Solankowych założonego przez Antoniego Matecznego w Podgórzu i otwartego w 1905 roku pierwszego podgórskiego uzdrowiska. Autorem Depozytu jest pan Maciej Tomaszewski, przedstawiciel Krakowskiej Pijalni Zdrojowej, która na nowo uruchomiła eksploatację wody z źródeł odkrytych przez Antoniego Matecznego. Pijalnia jest jednocześnie organizatorem obchodów dostojnego Jubileuszu, Muzeum Podgórza, Rada Dzielnicy XIII są współorganizatorami rocznicowych obchodów.
W gablocie zobaczyć można makietę zabudowy dawnego uzdrowiska, archiwalne i współczesne fotografie, artykuły prasowe, wydawnictwa, portret twórcy uzdrowiska - sympatycznego, jowialnego starszego Pana w okularach, czyli Antoniego Matecznego oraz butelki wody mineralnej „Anton” i „Mateczny” produkowanych przez Krakowską Pijalnię.
Zapraszamy mieszkańców Podgórza do realizacji miniwystawy w naszym Depozycie – jego formuła jest otwarta, a zasada prosta – pamiątki i opowieść o rzeczach i osobach ważnych dla nas, dla naszego otoczenia. Pomagamy i zachęcamy. To znakomita muzealna przygoda, fantastyczne spotkanie z własną historią.
Kontakt w sprawie depozytu:
Zachęcamy zapraszamy do oglądania depozytu, ale również do odwiedzenia naszych muzealnych wystaw.
Podgórzanie – nasze muzeum – to Wasze muzeum.
Melania Tutak
Muzeum Podgórza, oddział Muzeum Krakowa
fot. Katarzyna Bednarczyk
