Dzięki uprzejmości Archiwum Narodowego w Krakowie, na naszej stronie internetowej prezentowane będą materiały związane z historią Podgórza oraz jego mieszkańców.
Autorką wszystkich artykułów jest Pani dr Kamila Follprecht.
Serdecznie dziękujemy Pani Dyrektor - dr Barbarze Berskiej oraz Pani dr Kamili Follprecht za zaangażowanie w projekt i bezpłatne udostępnienie archiwaliów.
=====================================================================================
dr Kamila Follprecht (Archiwum Narodowe w Krakowie)
Przynależni do Podgórza
W monarchii austriackiej obowiązywało prawo przynależności osób do konkretnej miejscowości, stwierdzano to na podstawie spisów ludności. W Królestwie Galicji i Lodomerii początkowo ewidencji przynależności mieszkańców nie było, jednak wszyscy przybywający do Podgórza byli zobowiązani wykazać się „wiary godnemi zaświadczeniami swojego statku i sposobu do życia”. W październiku 1804 r. patent cesarski sprecyzował, kto ma prawo przynależności (swojszczyzny) w danej miejscowości – wszystkie osoby urodzone w tej miejscowości z rodziców tutaj przynależnych (tzw. swojscy) oraz osoby uznane za przynależne w wyniku dziesięcioletniego pobytu, osiedlenia się, zakupienia gruntu, otrzymania prawa miejskiego lub koncesji na prowadzenie rzemiosła oraz otrzymania stałej posady państwowej w tej miejscowości. Do lat sześćdziesiątych XIX w. decyzje o przyznaniu prawa przynależności do gminy podejmował Magistrat.
Prowizoryczna ustawa gminna z marca 1849 r. oraz nowa ustawa z kwietnia 1859 r. potwierdzały wcześniejsze warunki uzyskania prawa przynależności do gminy. Ustawa z grudnia 1863 r. stwierdzała, że prawo to uprawnia do pobytu w gminie oraz żądania pomocy w razie zubożenia. Prawo przynależności mogli uzyskać tylko obywatele austriaccy, można je było mieć tylko w jednej gminie. Ustawa gminna z sierpnia 1866 r. pozwalała gminom na pobieranie opłaty za przyznanie prawa przynależności. Ustawa z grudnia 1896 r. ustalała, że prawo przynależności nabywa się przez przyjęcie do gminy. Gmina nie mogła odmówić przyjęcia osobie, która wykazała się dziesięcioletnim dobrowolnym pobytem na jej terenie. Warunkiem uzyskania było także niekorzystanie ze wsparcia gminy w czasie mieszkania na jej terenie. Po spełnieniu tych warunków także cudzoziemiec mógł się starać o nadanie prawa przynależności, które było niezbędnym warunkiem uzyskania obywatelstwa austriackiego.
Od 1867 r. o przyznaniu prawa przynależności w Podgórzu decydowała Rada Gminna (od 1889 r. Rada Miejska), a jej decyzje w tych sprawach wpisywano do ksiąg uchwał. Z analizy tych wpisów wynika, iż prawo przynależności (swojszczyzny) do gminy miasta Podgórza od grudnia 1867 r. do maja 1914 r. uzyskało prawie 450 osób. Większość z nich razem z rodziną (z wyjątkiem pełnoletnich dzieci), mniej więcej tylko ¼ była zobowiązana opłacić taksę za uzyskanie tego prawa. Deklarację Rady o warunkowym przyznaniu prawa przynależności otrzymało prawie 90 osób. Dla większości z nich warunkiem było otrzymanie obywatelstwa austriackiego, nadawanego przez Gubernatorstwo Krajowe (od 1854 r. Namiestnictwo Galicyjskie) we Lwowie. Częstym warunkiem było uzyskanie uwolnienia z poprzedniej gminy przynależności, ważne było udowodnienie posiadania majątku, gwarantujące, że „takowy mając odpowiedni majątek nigdy ciężarem gminy nie będzie”. Rada odrzuciła około 130 podań o udzielenie prawa przynależności. Główne powody to brak 10 lat stałego i dobrowolnego pobytu w mieście, korzystanie z dobroczynności miejskiej, niemożność wykazania środków utrzymania, karalność czy bycie poddanym innego kraju.
W 1876 r. Rada zdecydowała o założeniu księgi przynależnych do gminy miasta Podgórza, ale w zasobie Archiwum Narodowego w Krakowie znajduje się jedynie „Księga osób przynależnych do związku gminy miasta Podgórza założona dnia 1 stycznia 1901 roku” zawierająca wpisy do 1915 r. oraz „Księga wydawanych certyfikatów przynależności” z lat 1901-1915.
Kiedy z dniem 30 czerwca 1915 r. zakończyła się historia Królewskiego Wolnego Miasta Podgórza, w myśl obowiązujących przepisów osoby mające prawo przynależności w Podgórzu uzyskały to prawo w gminie miasta Krakowa.
Ilustracja
Poświadczenie przynależności do gminy król. woln. miasta Podgórza wydane przez podgórski Magistrat w maju 1908 r. (Archiwum Narodowe w Krakowie, Akta miasta Podgórza, sygn. P 34, s. 44a)